Toewijzen: lading en afstand

Die verdeling wordt bepaald op basis van de hoeveelheid lading in de deelopdracht, en op basis van de afstand tussen herkomst en bestemming.

Voor de hoeveelheidsmaat was de historische keuze tonnen, dus gewicht. Dat stamt uit de tijd dat er vooral (zware) bulkgoederen getransporteerd werden. Tegenwoordig zijn er veel ladingssoorten waarbij de hoeveelheid niet beperkt wordt door het laadvermogen in tonnen, maar door het volume van de lading: neem pakje, planten, consumentenproducten, kleding enzovoorts. Voor die lading wordt gekeken naar het volume, al dan niet geteld in kratten, palletplaatsen of rolcontainers.

De discussie is gegaan over de afstandsmaat.

Afstand

Afstand tussen herkomst en bestemming kun je in de logistiek op verschillende manieren bekijken:
– daadwerkelijke afgelegde afstand door het voertuig (Actually Driven Distance: ADD)
– geplande afstand die het voertuig zal afleggen (Planned Distance: PD)
– kortst mogelijke afstand via een begaanbare route (Shortest Feasable Distance: SFD)
– hemelsbrede afstand, zoals de vogel vliegt (Great Circle Distance: GCD)

Intuïtief kiezen transporteurs voor de gereden of geplande afstand. Dat is een prima maat om het verbruik te schatten van het voertuig, maar voor het verdelen van de uitstoot over alle lading geeft dat rare uitkomsten.

In de ISO-norm worden naar verwachting daarom twee afstandsmaten toegestaan: de kortst mogelijke afstand tussen herkomst en bestemming (dus niet de omweg via alle stops) (SFD), en de vogelvluchtafstand (GCD). Voor vliegtuigen, maritiem transport en volle ritten op en neer tussen twee locaties in een plat land zijn die bijna gelijk. Het wordt anders in bergachtige omgevingen, of als je wegtransport en binnenvaart vergelijkt: dan zijn er duidelijk verschillen.

In het volgende worden de voor- en nadelen van de verschillende afstandsmaten die geleid hebben tot de keuze voor deze twee maten doorgenomen.

Daadwerkelijke afstand (Actually Driven Distance)

Het grote voordeel van uitgaan van de daadwerkelijke afstand (ADD), is dat je heel precies de hoeveelheid brandstof die je gebruikt hebt kunt schatten. Een voordeel dat in mindere mate geldt voor de geplande afstand (PD) en in nog mindere mate voor de kortst mogelijke afstand (SFD). Maar in de praktijk beschikken transporteurs al over betrouwbare data over brandstof, waardoor schatten van het verbruik overbodig wordt.

Voor het toewijzen aan orders is deze afstandsmaat ongeschikt: als bij een rondrit van 200 km de laatste pallet op 10 km van het depot wordt afgeleverd, dan is het heel gek om 190 km gereden afstand als toewijzingsmaat te gebruiken. Deze pallet krijgt dan bijna alle CO2 toegerekend. En als de rit andersom gepland zou zijn krijgt deze pallet bijna geen CO2 toegerekend.

CO2 toerekenen lijkt op kosten van de rit toerekenen: deze klant krijgt een prijs die past bij de 10 km afstand, niet de 190 km.

Geplande afstand (Planned Distance) en kortst mogelijke afstand (Shortest Feasable Distance)

De geplande afstand (PD) gebruiken lijkt op de ADD gebruiken, dat lost weinig op. De kortst mogelijk afstand (SFD) gebruiken komt veel dichter in de buurt: in het bovenstaande voorbeeld ca 10 km, passend bij de prijsberekening.

Hemelsbrede afstand (Great Circle Distance: GCD)

De hemelsbrede afstand voelt in eerst instantie onwennig, maar blijkt zowel in theorie als de praktijk goed te werken. Bij GCD alloceer je de uitstoot proportioneel ten opzichte van de geografische verplaatsing, daardoor is het een goede maatgever voor de uitstoot-efficiency. Zeker als meerdere modaliteiten vergeleken worden: geeft een omweg via een rivier met een zuinig schip nu meer of minder uitstoot voor die lading dan een vrachtauto die vrijwel rechtstreeks kan rijden?

Het prettige van een hemelsbrede afstand is dat je alleen de herkomstlocatie en de bestemmingslocatie hoeft te weten, dan kan iedereen de afstand uitrekenen: geen discussie over de route, daar hoef je niets van te weten.

ISO-norm: SFD en GCD

Dit heeft geleid tot het voorstel om SFD en GCD allebei toe te staan in de ISO-norm. In het rapport GCD as optimal distance metric is meer te vinden over de analyse van de voor- en nadelen van de verschillende maten.